Wyznacznikiem skuteczności kosmetyku pielęgnacyjnego jest jego pozytywny wpływ na naszą skórę. Tym, co odróżnia kosmetyki naturalne od konwencjonalnych, jest przede wszystkim skład produktu. I tak w każdym kosmetyku pielęgnacyjnym znajdziemy główne grupy składników:
Tłuszcze (lipidy). W kosmetykach naturalnych są to roślinne oleje tłoczone na zimno; w kosmetykach konwencjonalnych stosuje się znacznie tańsze oleje mineralne, pochodzące z ropy naftowej (olej parafinowy), które tworzą na skórze nieprzepuszczalną warstwę, uniemożliwiającą skórze swobodne oddychanie.
Woski. W kosmetykach naturalnych stosuje się woski roślinne (carnauba, kadelila, ryżowy, olej jojoba też jest zaliczany do wosków) i zwierzęce (np. pszczeli, lanolina). W kosmetykach konwencjonalnych znajdziemy woski mineralne mikrokrystaliczne z ropy naftowej, polimery etylenu i propylenu, estry syntetyczne, czy polietylenoglikole.
Faza wodna. W kosmetykach naturalnych znajdziemy wodne wyciągi i hydrolaty roślinne lub wodę oczyszczoną. W kosmetykach konwencjonalnych często woda to często aż 90% całego składu kosmetyku.
Emulgatory, czyli składniki, których zadaniem jest połączenie fazy tłuszczowej z wodną. W kosmetykach naturalnych będą to substancje pochodzenia roślinnego (z oleju palmowego, kokosowego, kukurydzianego, sojowego, oliwy z oliwek) oraz alkohole tłuszczowe. W kosmetykach konwencjonalnych stosuje się tzw. PEG-i i PPG-i (np. glikol polietylenowy, propylenowy), które mogą powodować osłabienie naturalnych czynności skóry i jej uwrażliwienie na szkodliwe substancje.
Substancje nawilżająco-natłuszczające (emolienty). Wszystkie oleje roślinne to emolienty. Do kosmetyków naturalnych dodaje się ponadto inne składniki o takich właściwościach (skwalan, alkohole tłuszczowe). W kosmetykach konwencjonalnych spotkamy silikony (tworzące, jak parafina, nieprzepuszczalną powłokę) i syntetyczne związki chemiczne jak np. mirystynian izopropylu. Sztuczne emolienty mogą powodować powstawanie zaskórników.
Składniki zapachowe. W kosmetykach naturalnych składnikami zapachowymi są olejki eteryczne lub ekstrakty. W kosmetykach konwencjonalnych dodaje się ich syntetyczne odpowiedniki (sztuczne olejki zapachowe) lub perfumuje specjalnymi aromatami, które na etykiecie są oznaczane jako „Fragrance” lub „Parfum”. Przy skórze wrażliwej często wywołują odczyny alergiczne. Ale uważajmy, gdyż naturalne olejki eteryczne również mogą spowodować reakcję uczuleniową. Dlatego najbezpieczniejszymi kosmetykami są takie, które pozbawione są w ogóle substancji zapachowych.
Konserwanty. Kosmetyki natualne dużo trudniej zakonserwować. Wynika to z faktu, że zawierają one o wiele więcej składników organicznych, stanowiących znakomitą pożywkę dla drobnoustrojów. Poza tym, producenci kosmetyków naturalnych mają bardzo ograniczony wybór związków, które zapewniają produktom czystość mikrobiologiczną, a przy tym są naturalne i bezpieczne. Inaczej jest w przypadku kosmetyków konwencjonalnych, gdzie wybór sztucznych konserwantów jest dość szeroki, a producenci dodają ich więcej, aby zapewnić swoim wyrobom min. 3-letni okres trwałości. Do stosowania w kosmetykach naturalnych dozwolone są: kwas sorbowy i jego sole, alkohol benzylowy (składnik wielu olejków eterycznych), kwas dehydrooctowy, kwas salicylowy, kwas benzoesowy i jego sole. W kosmetykach konwencjonalnych stosuje się całą gamę konserwanów: parabeny, fenoksyetanol, hydantoinę i jej pochodne, pochodne mocznika i formaldehydu, oraz wiele innych. Sztuczne konserwanty to najczęściej sprawcy reakcji uczuleniowych, mogą powodować pogorszenie stanu skóry.
Barwniki. W kosmetykach naturalnych nie stosuje się barwników, zmiana koloru może być jedynie efektem zastosowania konkretnego składnika (np. oleju o intensywnej barwie, czy ekstraktu). Do kosmetyków konwencjonalnych, aby uatrakcyjnić ich wygląd, dodaje się sysntetyczne barwniki i pigmenty, które niestety mogą niekorzystnie wpływać na skórę.
Filtry przeciwsłoneczne. W kosmetykach naturalnych stosuje się związki mineralne, zapewniające ochronę przeciwsłoneczną na zasadzie całkowitego odbicia promieni (np. tlenek cynku lub dwutlenek tytanu). Kosmetyki konwencjonalne posiadają filtry chemincze, działające na innej zasadzie (absorbują promieniowanie).